ΕΝΕΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΜΕ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

Την προσεχή Κυριακή 1 Οκτώβρη θα εξερευνήσουμε την ιστορική περιοχή του Κάστρου που δεσπόζει πάνω από τη πόλη της Ζακύνθου. Η συνάντηση μας θα γίνει στις 11 πμ στη κεντρική πύλη του Κάστρου. Το Κάστρο έχει μεγάλη ιστορική σημασία καθώς στο εσωτερικό του, στα χρόνια της Ενετοκρατίας, βρισκότανε η πρωτεύουσα του νησιού. 

Η διαδρομή που θα ακολουθήσουμε μέσα στο κάστρο θα είναι κυκλική και θα συνδυαστεί με μια καταπληκτική και αναλυτική ξενάγηση στους χώρους του Κάστρου από την αρχαιολόγο και υπάλληλο του Μουσείου μεταβυζαντινής τέχνης Ζακύνθου κ. Δήμητρα Νικολιά.
Η θέση του Κάστρου δεν ήταν τυχαία, καθώς οι Ενετοί διάλεγαν πάντα να χτίζουν τα κάστρα τους έτσι ώστε να έχουν οπτική επαφή μεταξύ τους. Σήμερα το κάστρο είναι όλο πευκόφυτο και η θέα από εκεί είναι μαγευτική. Το Κάστρο καταλαμβάνει τη θέση όπου σύμφωνα με μαρτυρίες περιηγητών υπήρχε η αρχαία ακρόπολη του νησιού. Ο λόφος θα πρέπει να είχε τειχιστεί γύρω στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ., ωστόσο σήμερα δεν διατηρείται κανένα ίχνος της αρχαίας πόλης και της οχύρωσης της. Το Ενετικό Φρούριο Ζακύνθου βρίσκεται στη θέση που σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες υπήρχαν τα τείχη της Αρχαίας Ακρόπολης (Ψωφίδας). Οι επαναλαμβανόμενοι μεγάλοι σεισμοί που έπλητταν το νησί κατέστρεφαν και τα οχυρωματικά έργα με αποτέλεσμα να ανακατασκευάζονται συχνά. Η γεωλογική μεταβολή του 16ου αιώνα, οδήγησε στην αποκοπή της νοτιοανατολικής πλευράς του κάστρου από το λόφο του Εξηνταβελόνη. Τότε καταστράφηκαν τα Κυκλώπεια Τείχη και η Αρχαία Ακρόπολη της Ζακύνθου.
Για το μεσαιωνικό οχυρό που οπωσδήποτε υπήρχε στην ίδια θέση δεν υπάρχουν πληροφορίες, αλλά υλικό κατάλοιπο αυτής της χρονικής περιόδου αποτελεί ο βυζαντινός ναός του Σωτήρα. Το πότε ακριβώς έκτισαν κάστρο εκεί οι Ενετοί δεν είναι γνωστό. Το 1480 κατεδαφίστηκε μεγάλο μέρος του από τους Τούρκους και δεν επιτράπηκε η αναστήλωση του. Από τότε έως το 1514 οι κάτοικοι του νησιού έκαναν πολλές προσπάθειες αναστήλωσης του μετά από κάθε επιδρομή ή σεισμό. Η κυριότερη αναστήλωση έγινε το 1515 με ενίσχυση της Βενετίας. Τότε προστέθηκαν τα κανόνια και η μεγάλη Πύλη, η καμπάνα της οποίας χρησίμευε ως ρολόι της πόλης. Η παρουσία των Βενετών φαίνεται ακόμα εάν παρατηρήσουμε την τρίτη πύλη εισόδου, τα τείχη της οποίας φέρουν “το Λέοντα του Αγίου Μάρκου” που αποτελεί σύμβολο της Βενετίας. 
Η κατασκευή των τειχών και των οχυρώσεων που σώζονται ως τις μέρες μας πραγματοποιήθηκε κατά τα έτη 1646-47, υπό την εποπτεία του προβλεπτή Giovanni-Batista Grimani, την καθοδήγηση ενετών μηχανικών και την καταναγκαστική εργασία των ντόπιων.
Το Κάστρο της Ζακύνθου αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της οχυρωματικής αρχιτεκτονικής της εποχής. Ο περίβολος των τειχών έχει σχήμα τραπεζίου με εσωτερικό διάδρομο για την κίνηση των στρατιωτών σε όλο το μήκος της περισσότερο ευάλωτης, ανατολικής πλευράς, όπου βρίσκονται και οι περισσότεροι προμαχώνες. Στο εσωτερικό του φρουρίου διατηρούνται δύο πυριτιδαποθήκες και ερειπωμένοι ναοί της Ενετοκρατίας, καθώς και δημόσια κτήρια της Αγγλοκρατίας. Η επέμβαση των Άγγλων ως προς τη συντήρηση των τειχών αλλά και των δημόσιων κτηρίων του Κάστρου υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική, όταν εγκατέστησαν εκεί τη φρουρά τους το 1812. Το Κάστρο εγκαταλείφθηκε οριστικά από τους κατοίκους του μετά την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, το 1864. Η ανασκαφική έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής έχει φέρει στο φως αρχαιολογικό υλικό που χρονολογείται από την προϊστορική μέχρι και τη μεταβυζαντινή εποχή, αναδεικνύοντας το Κάστρο ως τον πλέον διαχρονικό οικισμό της Ζακύνθου.
Από τα στοιχεία που παρέχουν οι αρχειακές πηγές είναι γνωστό ότι στον οικισμό του κάστρου υπήρχαν τουλάχιστον δώδεκα ορθόδοξες και πέντε καθολικές εκκλησιές, δύο από τις οποίες αποτελούσαν καθολικά µμοναστηριών. Χρονολογούνται από το 12ο έως και το 17ο και στις οποίες θα περιηγηθούμε είναι η βυζαντινή εκκλησία του Σωτήρα (ή Παντοκράτορα, ή San Salvatore ή Domo),η οποία χρονολογείται στον 12ο αιώνα, η εκκλησία του Αγίου Φραγκίσκου του 14ου αιώνα, η εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας (Santa Barbara), η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (Αγ. Ιωάννη του Βαπτιστή), η εκκλησία της Παναγίας της Laurentena »(Παναγία) και η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου τα οποία χρονολογούνται στον 15ο αιώνα.
Επίσης θα ξεναγηθούμε στα κτίρια των Ενετικών φυλακών, της πυριτιδαποθήκης, στους Βρετανικούς στρατώνες και στο κτίριο της Βρετανικής Βουλής, το οποίο χρησίμευσε επίσης ως στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Τέλος θα θαυμάσουμε ένα οργανωμένο αποχετευτικό σύστημα που δημιούργησαν οι Ενετοί.